Marc de Vries was CEO van het ooit zo succesvolle Nederlandse sociale netwerk Hyves, dat in 2011 door de Telegraaf Media Groep (TMG) werd gekocht en vervolgens ten onder ging.

Iedereen wist destijds dat TMG een kat in de zak te pakken had. Jullie waren toch blij om Hyves nog te kunnen verkopen?

‘Dat is veel te kort door de bocht. TMG heeft een jaar lang met ons gesproken, waarbij de basisgedachte was: door onze kennis van de online wereld via onze – vrij briljante – engineers kunnen we de internetactiviteiten van TMG versnellen. Op die basis was de overnamesom ook berekend, dus we waren allemaal realistisch. Er was nergens in de wereld een lokale speler die Facebook aankon en in Nederland hadden we het nog lang volgehouden. Onze meerwaarde zat in de technologische kennis én de big data van negen miljoen Hyves-gebruikers, maar daar is geen gebruik van gemaakt.’

Waarom niet?

‘Vanaf het moment dat we binnenkwamen, begon de interne oorlog. Er kwam een nieuwe CEO, Herman van Campenhout, en die viel niet zo goed bij de rest, waaronder de hoofdredactie. Dus we zaten midden in die interne burgeroorlog.’

En je kon natuurlijk niet direct vertrekken?

‘Ik ben positief ingesteld, maar ik dacht weleens als ik naar huis reed: dit is een bijzonder interessante wending in mijn loopbaan. Ach, je leert ook iets als omgaan met organisatorische complexiteit. Ik had bij Monsterboard gewerkt in de start-upfase; de site lanceren in 25 landen zonder strak protocol zoals bij Google. Die snelheid ging nog eens omhoog toen ik eenmaal bij Hyves kwam, daar zaten drie oprichters en zeven engineers, en dat was altijd rammen. Als er problemen waren, moest je dat direct oplossen, want morgen bestonden we misschien niet meer. Bij TMG daarentegen moesten we van tientallen online bv’s met diverse ondernemersraden naar één grote digitale club. Daarboven zaten nog twee centrale ondernemersraden en de redactie sprak ondertussen niet altijd constructief met de directie. Dus ik heb daar voornamelijk veel geleerd over politiek …’

Dus je was blij met het verzoek van Twitter om hun Benelux-divisie te gaan leiden?

‘Een paar maanden voordat Van Campenhout het pand moest verlaten, werd ik gebeld door een headhunter. Maar ik had ondertussen mijn woord gegeven aan TMG om daar alles online serieus uit te bouwen, dus ik ging niet in op het verzoek. Twee maanden later belde hij weer, want inmiddels was Van Campenhout weg. Toen ben ik toch maar het gesprek aangegaan en na een aantal gesprekken in de VS was ik overtuigd.’

Wat trof je daar aan?

‘Ik had altijd de ambitie om in de online Champions League te spelen, maar ik wil wel het verschil kunnen maken – aan de touwtjes trekken – en dat is bij die grotere partijen lastig. Twitter is echter groot genoeg om impact in de hele wereld te hebben, maar klein genoeg om als individu het verschil te kunnen maken. En ik sprak bij Twitter heel veel mensen die zo enorm slim zijn; zó snel in hun analyse. Laatst kwam ik iemand tegen die in zijn vorige baan moest berekenen onder welke hoek je iets naar Mars moet versturen. Die analyseert bij ons bepaalde patronen van gebruikersgedrag en dat doet hij briljant. Van hem krijg je flink wat inzichten mee.’

Werken hier in Nederland de beste mensen in hun vakgebied?

‘Dat denk ik wel, in ieder geval zijn ze zeer ervaren en hebben ze hun sporen verdiend bij vorige werkgevers. We zijn een klein bedrijf in opbouw en laten professionals floreren, ze kunnen hun eigen ding doen. De salesmensen hebben acht tot tien jaar ervaring bij bedrijven als Google, dus ze weten precies hoe digitale producten werken.’

Er werken ook wat mensen met tv-ervaring bij jullie. Waarom is dat belangrijk?

‘Het verschil tussen Twitter en andere social-mediaplatformen is dat we live en openbaar zijn. Op Facebook zie je leuke filmpjes en foto’s van bekenden, op Instagram staan selfies en zonsondergangen, maar op Twitter zie je alles rauw en ongefilterd van nu. Veel dingen die live gebeuren, komen op tv, dus dat betekent dat tv-kijken in combinatie met Twitter duidelijk van meerwaarde is; je hebt de functie van een koffieautomaat, maar dan live. We hebben onderzocht dat Twitteraars minder weglopen bij commercial breaks omdat ze meer betrokken zijn bij het programma en tijdens de commercials hun timeline checken. Dus tv en Twitter vullen elkaar aan, en dat is commercieel ook interessant.’

Wat is jullie verdienmodel?

‘Merken kunnen hun tweets meer zichtbaarheid geven via uitgelichte tweets. Er is jaren nagedacht over dat model; voor die tijd werd er alleen aan het product gebouwd. Met een uitgelichte tweet kun je een veel groter bereik realiseren dan met een normale, waarmee je gemiddeld maar 15 procent van je volgers bereikt. Ook kun je heel specifiek mensen bereiken die wellicht wel interesse hebben in je bericht, maar je op dit moment nog niet volgen. Dat is geld waard.’

De online community knalt onoprechte reclame wel direct af, dus kwaliteit is belangrijk.

‘Je moet authentiek zijn als merk. SEAT had eens een marketingbureau ingeschakeld om een Twitteractie te bedenken om leaseklanten te realiseren. Het bureau zocht naar mensen die Spotify-links doorstuurden, en dan zeiden ze zoiets als: tegenwoordig kun je naast muziek streamen, ook een auto leasen! Mensen werden daar helemaal gek van. Logisch ook. In de kroeg zeg je ook niet als eerste opmerking tegen een knappe vrouw: ga je mee naar huis? Dat moet je een beetje opbouwen.’

In jullie strategie ligt de focus op het aantal gebruikers omdat je daarmee het aangehaalde verdienmodel kan uitrollen, maar zit er nog wel rek in?

‘Bij Hyves hadden we ooit alle jongeren in Nederland; in totaal negen miljoen actieve gebruikers. Maar we wisten dat dit tijdelijk was en op een gegeven moment zagen we het aantal krabbels afnemen. Die jongeren gingen in eerste instantie niet massaal naar Facebook, maar naar Twitter, omdat hun ouders hen daar niet konden vinden. Nu zie je dat veel jongeren Twitter combineren met YouTube; YouTubers communiceren veel via Twitter met hun achterban.’

Maar jij gelooft dat er nog rek zit in het aantal gebruikers op Twitter?

‘Absoluut, het is een kwestie van marketing. We leggen niet goed uit dat Facebook een vriendenplatform is en Twitter een interesseplatform. Ik communiceer hele avonden over voetbal met mensen die ik verder niet ken. We moeten ook duidelijk maken dat je niet per se zelf hoeft te tweeten, maar dat het prima is om voornamelijk tweets te lezen. We hebben voetballers, bekende Nederlanders, YouTubers, politici en journalisten die allemaal content maken. Het gaat erom dat we die communities opbouwen rond de interessegebieden. Je kunt wachten op het NOS Journaal voor nieuws over Donald Trump, maar je kan het ook live meemaken op Twitter.’

Dus Twitter is niet dood?

‘Nee man. Het is gewoon een vrij traditioneel marketingprobleem. We zullen dit jaar ook voor het eerst een eigen marketingcampagne starten. Daarmee beginnen we in de VS en daarna volgt de rest.’

Hoe gaan jullie dat aanpakken?

‘Dat is de taak van de Chief Marketing Officer, en die is net begonnen.’

Denk je oprecht dat het een kwestie is van marketing, of is er meer aan de hand?

‘We zijn ook druk bezig om ons product makkelijker en gebruikersvriendelijker te maken. Zo hebben we onlangs de homepage van Twitter aangepast, waardoor je niet meer altijd hoeft in te loggen om tweets te lezen en het nieuws te volgen.’

Je bent eigenlijk een nieuwssite?

‘Nu.nl is goed in het duiden van achtergrond en gebruikt ons ook vaak als directe bron. Als je wilt weten wat Frank de Boer ergens van vindt, dan bekijk je zijn tweets, maar als je wilt weten hoe hij het deed bij Ajax, bezoek je NuSport.’

Dus je bent ook een concurrent van Nu.nl?

‘Nieuwssites en wij vullen elkaar aan. Als jij naar de redactie van Nu.nl wandelt, dan zie je op elk bureau Tweetdeck open staan als belangrijke bron voor hun verhalen. De meerwaarde van Nu.nl zit in de duiding van de veelheid van informatie.’

Schuilt daarin niet het gevaar? Eerst wist je dat het goed zat als nieuws van een journalist kwam, maar nu moet je Twitter maar geloven. Ik kan ook tweeten dat de Boeing neerstort waar ik zogenaamd in zit.

‘Daarom is Twitter altijd sneller dan Associated Press. Weet je nog die selfie met de kaper in het Egyptische vliegtuig? Ik dacht eerst: dit kan niet waar zijn, maar toen AP het bevestigde, was het goed. Journalisten houden een cruciale rol, maar zullen moeten accepteren dat ze niet meer altijd als eerste het nieuws brengen.’

Twitter predikt absolute vrijheid; Jack Dorsey gaat zelfs het gesprek aan met dictatoriale leiders. Zit daar niet ook een gevaarlijke kant aan?

‘Wij zijn geen juridische macht of politie. Wij bieden iedereen een microfoon aan en in elk land zijn er regels waaraan je je moet houden. Als je in Nederland een onrechtmatige daad pleegt, dan word je opgepakt, en dat geldt ook voor Twitter. En verder zijn er gebruikersvoorwaarden zoals dat je niet oproept tot geweld. Als je je daar niet aan houdt, kunnen we ingrijpen; je tweet verwijderen of je account afsluiten.’

Het gaat me om de spanning tussen de vrijheid om alles te zeggen en hoe ver je daarin kan gaan om dat te faciliteren.

‘Sommigen zoeken de grens op of gaan er overheen. Je kunt gebruikers blokkeren of rapporteren, waarna wij ernaar gaan kijken. Indien het duidelijk te ver gaat, kun je naar de politie om aangifte te doen. Vrijheid van meningsuiting is erg belangrijk, maar Twitter moet een veilige plek zijn om te vertellen wat je wilt.’

Beeld: Frank Groeliken

We hebben vijf zintuigen, maar op onze smartphones, tablets en laptops geven we vooral onze ogen en oren goed de kost. Dat gaat veranderen. We zullen steeds vaker op de tast met onze apparaten communiceren. “Haptische” feedback is hot. Wie een iPhone 6s heeft, kent het gevoel van de taptic engine al. Ook al is het aanraakscherm van stevig glas, als je er met je vinger op duwt, heb je toch de sensatie dat je een klein, mechanisch knopje indrukt. Dit alles dankzij een elektromagnetisch motortje dat subtiele trillingen afgeeft, waardoor de illusie van textuur ontstaat. Ook de Apple Watch gebruikt deze technologie, waardoor mailtjes op deze wearable aanvoelen als een tikje tegen de pols. Net als op de nieuwste MacBooks, waarvan het trackpad textuur suggereert die er niet is.

Prioriteiten stellen

De opkomst van de haptische interactie heeft duidelijke redenen. Nu meer machines in onze omgeving intelligent worden, van onze auto tot ons huis, is een verrijking van ons communicatie-arsenaal met die machines geen overbodige luxe. Onze tastzin is daarbij een voor de hand liggende keuze. Tast is het eerste zintuig dat we als baby goed leren ontwikkelen, en we zijn gewend de informatie van onze zintuigen samen te voegen om een beeld van de wereld te vormen. Tastzin kan daardoor virtuele omgevingen realistischer en rijker maken. ‘Het voelen van textuur en beweging verrijkt onze digitale ervaring’, zegt futuroloog Paul Ostendorf. ‘Daarnaast kan het bediening enorm versnellen, zoals het voorbeeld van de iPhone 6s bewijst. En het kan ervoor zorgen dat wearables in lawaaiige omgevingen toch de aandacht kunnen vragen die nodig is, zoals de Apple Watch dat doet via een tikje tegen de pols.’

Haptische feedback kan ons helpen om de juiste prioriteiten te stellen. We multitasken continu en onze ogen en oren maken overuren. Daardoor kunnen we al snel iets belangrijks over het hoofd zien. Net zoals onze moeder vroeger onze hand vastpakte om ons te wijzen op iets belangrijks, zo kan haptische feedback ons snel bij de les brengen.

Huid als handig aanraakscherm

Onderzoeksbureau IDC verwacht dat er in 2016 wereldwijd meer dan honderd miljoen wearables verkocht zullen worden. Daarbij gaat het niet alleen om smart watches en fitnesspolsbandjes. Het gaat ook om slimme kleding, zoals hardloopsokken met druksensoren en biometrische t-shirts. ‘Wearables zijn nu al big business en dat zal alleen maar meer worden’, zegt professor Sriram Subramanian van de Universiteit van Sussex. Zijn onderzoeksteam ontwikkelde SkinHaptics, een techniek die de handpalm verandert in een aanraakscherm.

We moeten wel andere zintuigen gaan gebruiken dan enkel zicht en gehoor, aldus Subramanian. ‘Wanneer we technologie meer en meer gaan dragen, worden apparaatjes kleiner. We zullen er dus minder op kijken. Daarom zullen multizintuiglijke mogelijkheden veel belangrijker worden. Als je je voorstelt dat je op een fiets zit en het volume van je smartwatch wilt aanpassen, dan is de interactieruimte op dat horloge zeer beperkt. Met Skinput bieden we mensen de mogelijkheid om hun acties te voelen als ze hun hand als aanraakscherm gebruiken.’ Skinput geeft de gebruiker haptische feedback via vibraties in de handpalm. Die worden gemaakt met ultrasoon geluid, afkomstig van miniluidsprekertjes op je handrug.

Kneepje in de schouder

In onze echte wereld heeft aanraking een belangrijke sociale functie. ‘Uit onderzoek blijkt dat wanneer je iemand terloops op een vriendelijke manier aanraakt, die persoon vervolgens veel meer genegen zal zijn om iets voor je te doen’, zegt hoogleraar Wijnand IJsselsteijn van de Human-Technology Interaction Group aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e). Hij ontdekte dat deze aanraking ook effect heeft wanneer deze op afstand gebeurt via een haptische interface. Proefpersonen die via een tril-schouderband van een onderzoekster eerder een vriendelijk kneepje in hun schouder hadden gekregen, hielpen haar vaker wanneer ze later dezelfde ruimte binnenkwam en een etui met pennen op de grond liet vallen.

IJsselsteijn ziet veel toepassingen voor dit soort haptische interfaces. ‘Elk handboek voor verkopers zegt dat wanneer je iemand de hand schudt of anderszins vriendelijk aanraakt, die persoon eerder geneigd zal zijn iets van je te kopen. Wanneer je dus een webwinkel hebt, zouden haptische interfaces de verkoop dus zeker kunnen bevorderen.’ IJsselsteijn verwacht dat we steeds vaker kleding gaan dragen waarin haptische interfaces zijn verwerkt. ‘Interessante prototypes van dit soort technologie zijn de affectieve Taptap-sjaal van Leonardo Bonanni en het knuffelshirt van CuteCircuit.’ Een ander voorbeeld is de haptische mouw TaSST, die werd ontwikkeld door onderzoeker Gijs Huisman van de TU Twente, waarmee twee personen elkaar op afstand kunnen aanraken.

Daarnaast verwacht IJsselsteijn dat haptische feedback een grote rol gaat spelen in de zorgrobotica. ‘Nu al blijkt dat de therapeutische robotzeehond Paro in Japan een enorme hit is onder ouderen. De robot reageert op aanraking en ik zou graag onderzoeken of zoiets ook op afstand werkt.’ IJsselsteijn denkt dat haptische interfaces de eenzaamheid van ouderen kunnen verzachten en rustgevend kunnen werken.

Objecten voelen in de virtuele realiteit

Haptische interfaces beperken zich niet tot wearables. Ook binnen bijvoorbeeld virtuele omgevingen kan onze tastzin veel bijdragen. Als je wilt weten of een avocado rijp is, knijp je erin. Zo zou het online ook hartstikke handig zijn om te voelen hoe veerkrachtig een zitbank is en hoe zacht de bekleding, voordat je op de bestelknop drukt. ‘Door de komst van de Oculus Rift is virtual reality steeds meer een mainstream technologie geworden’, zegt directeur Jerome Ternynck van recruitmentbureau SmartRecruiters uit San Francisco in het Amerikaanse zakenblad Forbes. ‘We zien dat VR-banen niet meer alleen beschikbaar zijn bij pure gamebedrijven, maar ook binnen andere economiesectoren, zoals bedrijven die consumentenelektronica of softwaretoepassingen maken. Virtuele realiteit wordt gewoon een nieuwe manier om de gebruikerservaring vorm te geven en zal steeds meer opduiken binnen zakelijke toepassingen.’

Hoe krachtig haptische interactie daarbij kan werken, bleek uit een experiment van de Tangible Media Group van het MIT Media Lab. Een onderzoeksteam onder leiding van Ken Nakagaki en Luke Vink bouwde een apparaat om virtuele materialen te kunnen aanraken. Dankzij bijna vierhonderd beweegbare “pixels” van 10 centimeter hoogte konden de buigzaamheid, veerkracht en lobbigheid van allerlei materialen worden gesimuleerd. Het voelvlak bleek wonderwel goed te werken. Proefpersonen herkenden het ene materiaal als “waterig” en het andere als “trampoline-achtig”, puur door de manier waarop de bewegende pinnen reageerden op hun aanraking. En hoewel de voelvlakken prachtige patronen lieten zien, gebruikten de proefpersonen niet of nauwelijks hun ogen. Ze voelden vooral. Sommigen met één vinger, anderen met hun handpalmen. Een enkeling gebruikte ook zijn onderarmen of vleide zelfs zijn hele bovenlichaam op het apparaat.

Daarnaast wordt geëxperimenteerd met technieken om 3D-objecten voelbaar te maken, zoals het opwekken van kleine, maar krachtige luchtstromen. Dat gebeurt bijvoorbeeld met Aireal, ontwikkeld door een onderzoeksafdeling van Walt Disney. Een virtuele omgeving wordt zo voelbaar zonder dat gebruikers speciale handschoenen of pakken moeten dragen. Andere technieken zijn het gebruik van heel lage geluiden, zoals Ultrahaptics, dat werd ontwikkeld aan de Universiteit van Bristol in Engeland.

Chirurgie via een haptische interface

Ook in de robotische chirurgie kan haptische interactie heel nuttig zijn. IJsselsteijn: ‘Er wordt aan de TU/e onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om een robotarm te ontwikkelen die haptische feedback geeft bij minimaalinvasieve ingrepen. Het blijkt dat chirurgen normaal heel erg op hun gevoel vertrouwen. Als het weefsel onder druk staat, is het mogelijk ontstoken. En om te weten of een hechtdraad strak is aangespannen, voelt de chirurg aan de weerstand van de draad. Een bestuurbare robot zou de chirurg via force-feedback dit soort tactiele informatie kunnen geven.’

Een ander toepassingsgebied is haptische microchirurgie. Een spin-off van de TU/e, het Eindhovense Preceyes, houdt zich daarmee bezig. IJsselsteijn: ‘Microchirurgie vindt plaats op de vierkante millimeter. Dankzij robottechnologie kan er op veel kleinere schaal geopereerd worden dan met menselijke handen normaal mogelijk is, bijvoorbeeld bij oogoperaties. Daarbij filtert de robotarm bovendien de inherente trilling van de menselijke hand uit het signaal, waardoor chirurgen een vastere hand krijgen.’ En het is zelfs mogelijk een extra haptische informatielaag over de realiteit heen te leggen. ‘Je kunt chirurgen bijvoorbeeld goed laten voelen wanneer ze de oogbol raken door die extra lobbig te laten aanvoelen, ook al is dat in het echt niet zo.’

De arbeidsmarkt voor ervaren ICT-medewerkers is krap, merkt Tessa van Son, die als recruiter werkt voor softwarebedrijf Keylane. Bij senior functies is voor Keylane de branchekennis van sollicitanten essentieel. ‘Het is echt zoeken naar die ene speld in de hooiberg’, stelt Van Son. ‘Sollicitanten hebben meer nodig dan alleen ICT-kennis. Ze moeten de link kunnen leggen naar verzekeringen en pensioenen, de sectoren waarin wij gespecialiseerd zijn. Ook verwachten wij dat ze proactief zijn en communicatief zeer sterk.’

Bij starters kijkt Keylane naar de studieduur en cijfers voor ‘moeilijke’ vakken zoals wiskunde en programmeren. ‘Het is niet erg dat iemand langer dan gemiddeld heeft gestudeerd, als er veel nevenfuncties tegenover staan. Bijvoorbeeld buitenlandse of bestuursactiviteiten.’

100 nieuwe mensen

Voor beide groepen geldt dat zij analytisch sterk moeten zijn om de complexe opdrachten uit te voeren die klanten bij Keylane uitzetten. Het ontsluit oude financiële systemen, gebouwd met verouderde talen zoals Cobol, via internet met webgebaseerde (Java-)oplossingen. Het bedrijf heeft nu wereldwijd 675 werknemers, met name in Nederland, België, Duitsland en Engeland. Het wil jaarlijks meer dan honderd nieuwe medewerkers aannemen.

Van Son: ‘We gebruiken steeds vaker LinkedIn om zelf gericht te zoeken, maar merken dat ICT’ers in loondienst erg honkvast zijn. Waarschijnlijk omdat ze vaak heel goed verdienen. Op maximaal 30 procent van onze contactpogingen komt een reactie.’

Concurreren met Google

Een ontwikkeling waar veel ICT-bedrijven mee te maken hebben, is de concurrentie van internationale grootmachten als Amazon, Google en Facebook. Die hebben zelf veel ervaring met het analyseren van big data en kunnen op die manier heel goed de geschikte kandidaten uit de bijna lege ICT-talentenvijvers vissen. Dat niet alleen: ze bieden arbeidsvoorwaarden die erg verleidelijk zijn, vooral voor jongeren. Nederlandse bedrijven als Keylane en KPN zetten daar flexibiliteit en een goede werk-privébalans tegenover. Van Son: ‘Bij ons is flexibel en parttime werken altijd mogelijk, en we bieden onze medewerkers ruime opleidingskansen om hen te binden.’

Rik Orta, Senior Corporate Recruiter bij KPN, herkent de zoektocht van Keylane. KPN heeft door de explosieve groei van internet of things (IoT) steeds meer behoefte aan IT-specialisten, met name enterprise architecten. ‘IT-talenten, vooral developers, verwachten dat ze veel vrijheid krijgen. We zijn getransformeerd naar online first en staan daardoor bekend als een aantrekkelijke, sexy, IT-werkgever.’

Als het gaat om Java-ontwikkelaars, is de vraag enorm, vertelt Orta. ‘Er zijn duizenden kleine bedrijven die Java-ontwikkelaars zoeken. Wij moeten het hebben van ons imago als grote, innovatieve en stabiele werkgever. Mijn sollicitatietips? Kies voor vrijheid en verantwoordelijkheid, maar kijk ook naar doorgroeimogelijkheden. Zowel horizontaal, afwisselend werk, als verticaal, leidinggeven. Ooit komt er een moment dat je privé (kinderen) en werk wilt combineren, maar ook zonder kinderen wil je balans in werk en privé. Kijk dus ook altijd goed naar de secundaire arbeidsvoorwaarden.’

Gouden kooi

Makkelijker dan werven is talenten vast te houden. Charles van Blitterswijk, manager bij ICT-bedrijf ViQiT in Arnhem ziet daar ook een keerzijde aan: ‘De afgelopen acht jaar was er grote behoefte aan veiligheid, waardoor veel IT’ers zijn blijven zitten waar ze zitten, in een gouden kooi van aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden. Er wordt weinig geïnvesteerd in de ontwikkeling van die onmisbare ICT-specialisten, omdat ze toch vanzelf wel aan boord blijven. En omdat ze zulke goede arbeidsvoorwaarden hebben, hoeven deze medewerkers zich ook niet druk te maken over solliciteren. ViQiT probeert mensen juist betrokken te houden met inspraak in de bedrijfsvoering en een prettige bedrijfscultuur op basis van onze waarden. Ook dit kan een reden zijn waardoor mensen blijven; een andere reden dan de gouden kooi.’

Mannelijkheid staat van oudsher voor kracht, onkwetsbaarheid, ambitie en zelfstandigheid. Mannen zijn over het algemeen meer autonoom, stoïcijns en dominant. Je hebt vast geen moeite om dit lijstje verder aan te vullen. Of het waar is? Gedeeltelijk. Al tientallen jaren wijst onderzoek uit dat er inderdaad mannelijke en vrouwelijke karaktereigenschappen te onderscheiden zijn. Aan de andere kant weten we al lang dat er helemaal niet zoiets bestaat als een überman: er is helemaal geen ouderwetse macho die constant zijn weg omhoog aan het knokken is.

En toch zit dat stereotype nog steeds veel mannen in de weg, vertelt Jop de Vrieze (33). Hij is wetenschapsjournalist en medeauteur van De karakterman, een boek over gezondheid en zelfontplooiing gericht op de moderne man. ‘Het punt is dat het kader waarin je je als man moet bevinden een stuk kleiner is dan die van een vrouw.’ Een simpel voorbeeld: vrouwen dragen broeken, maar andersom kan een man geen rok dragen. De Vrieze vervolgt: ‘Diep van binnen is vrijwel iedere man bang niet mannelijk genoeg te zijn. Niemand voldoet immers voor 100 procent aan het ultieme klassieke manbeeld. Zelfs niet de mannen van wie je het op het eerste gezicht denkt: ook zij zijn constant bezig met het verbergen van de in hun ogen minder mannelijke eigenschappen.’

Dat uit zich in eindeloos veel compensatiegedrag, om constant maar te bewijzen hoe mannelijk je wel niet bent – al dan niet onbewust. Slaat een man een biertje af in de kroeg omdat hij de volgende ochtend een belangrijke presentatie moet geven? Geheid dat hij vijf minuten later een seksistische opmerking naar de bardame maakt, aldus De Vrieze. ‘Ze zeggen ook wel: een vrouw ben je, een man word je.’ Overigens is het stereotype nog steeds zo krachtig, dat het vaak ook vanzelf gaat, vertelt de journalist: ‘Dat zie je ook op de werkvloer, als man word je geacht een leider te zijn. Hoe meer vrouwen ergens werken, hoe sneller een man doorstroomt naar een leidinggevende positie. Dat is heel opvallend.’

Verwachtingen

Mitchell van der Koelen (31) is hoofdredacteur van het online herenmagazine Manners.nl en werkt op zijn redactie enkel samen met mannen. ‘Hoewel ik geen voorkeur heb en even graag met vrouwen werk, vind ik het toch makkelijker. Bij mannen onderling kun je toch wat harder en directer zijn. Je kunt iemand een klootzak noemen en een uurtje later een biertje pakken en samen proosten.’

Hoe ziet de hoofdredacteur eigenlijk dat mannelijkheid samengaat met papadagen en parttime werken? Van der Koelen: ‘Dat dit niet zou kunnen vind ik echt de grootste bullshit die er is. Dat is echt typisch zo’n mannending om te roepen en, daar ben ik heilig van overtuigd, vooral door mensen die er nog geen ervaring mee hebben. Zelf heb ik een zoontje en tijdens zijn eerste jaar vond ik het gewoon heel belangrijk om meer bij hem te zijn. Nu werk ik weer fulltime. Net als mijn vriendin, overigens.’ Het ligt toch aan de verwachtingen die de maatschappij heeft van jou als man, denkt hij. ‘Maar ik ken geen man die niet milder werd toen hij een kind kreeg.’

Hoewel hij menig borstkloppend alfamannetje heeft meegemaakt tijdens zijn carrière in de mediawereld (‘vooral in mijn tijd als autojournalist’), is stereotiep mannengedrag hem vreemd. Van der Koelen: ‘Wij werken samen op basis van onze kwaliteiten, maar kennen ook elkaars zwaktes. Het is goed om die niet te hoeven verhullen en gewoon comfortabel te zijn met wie je bent – hoe “mannelijk” je ook bent.’

Je bent jong of oud, hebt overgewicht of bent graatmager, bent blond of hebt kroeshaar en je wilt wat? Ga dan hosselen. ‘Hosselen is de toekomst. Een hosselaar scharrelt zijn kostje bij elkaar met verschillende activiteiten die samen genoeg opleveren voor een leuk leven. Een hosselaar is streetwise, ondernemend en een multitalent’, stelt trainer en expert in duurzaamheid Jeanine Schreurs.

Sommige mensen klagen omdat ze veel verschillende klusjes moeten aanhouden om het hoofd boven water te houden. Van schoonmaken bij de buren, nachtdiensten in de buurtkroeg en het zelf ontwerpen van hondenkleding (plus bijbehorende webshop): een uitputtend bestaan. Die klagers zijn aan het verkeerde adres bij Jeanine Schreurs. Dit is fun, jubelt zij in Ga hosselen – Geld verdienen door ondernemend te leven. Elke vijftiger die tegenwoordig zijn baan kwijtraakt, kan overstappen op de hossel, want gewoon werk zit er niet meer in. Ook hoogopgeleide twintigers kunnen iets opsteken van Schreurs’ enthousiasme. Kappen met onbetaalde traineeships, ga zelf aan de slag en vermijd de concurrentie met je leeftijdsgenoten.

Schreurs schreef geen handboek voor louche praktijken. ‘Hosselen betekent gewoon je kostje bij elkaar scharrelen door allerlei klussen en werkjes te doen. Een hosselaar is iemand die kansen pakt die zich voordoen om geld te verdienen en verschillende inkomstenbronnen heeft.’ Daarbij is ze niet vies van territoriumdrift: ook boeren met een gemengd bedrijf zijn hosselaars. Overleven met een paar koeien, wat granen en andere gewassen, een verdwaalde geit en enkele kippen: ook hosselen. De moderne variant: Merel heeft een snoepwinkeltje, een bed & breakfast en een baantje in een boekwinkel. Dejan is communicatietrainer, model en sinds kort ook commercieel directeur. Steeds meer mensen hosselen, weet Schreurs.

Solliciteren of resetten?

Dit boek is niet bedoeld als maatschappelijke analyse. Schreurs wil dat je zelf aan de slag gaat. Niet cold turkey zoals ze zelf deed, maar gepland en efficiënt. Daarvoor geeft ze veel tips, die variëren van het binnenhalen van klanten tot het opzetten van een businessplan. Prettig is dat ze daarbij geen economische voorkennis veronderstelt, zonder op de knieën te gaan voor haar lezers. Dus kiest ze voor het natural planning program (zie kader), een vijfstappenplan dat jou naar nieuwe vormen van inkomen moet leiden. Verfrissend is dat ze er niet van uitgaat dat je binnen de kortste keren multimiljonair wordt.

Je kunt je als millennial blauw solliciteren om een positie te krijgen die vergelijkbaar is met wat een generatie eerder binnenhaalde (journalist bij een tijdschrift, medewerker in de zorg) of inmiddels ook kwijt is geraakt, maar je kunt ook resetten. Schreurs heeft niks tegen solliciteren. ‘Maar je kunt ook – zoals hosselaars doen – eens open en fris naar je situatie kijken met de vraag: waar liggen kansen om geld te verdienen? Dan gaat er een nieuwe wereld voor je open en komt er van alles op je pad.’

Ze zou geen duurzaamheidsexpert zijn als ze geen aanwijzingen geeft om goedkoop budgetneutraal te leven. Als je hosselt, weet je nooit wat je precies binnenkrijgt. Dus dan gooi je je abonnementen eruit en jaag je om 17:00 uur in de supermarkt naar de afgeprijsde goederen. Je kunt toch immers je eigen tijd indelen?

Amerikaanse toestanden

In het boek staan de nodige interviews met ervaringsdeskundigen, zoals de hiervoor genoemde Dejan en Merel. Die voorbeelden leggen tegelijk de zwakte van Scheurs’ boek bloot: lang niet alle bedrijfssectoren lenen zich voor gehossel. Uit haar voorbeelden blijkt dat het vooral gaat om de zorgsector en het kleinschalig produceren van ambachtelijke goederen. En dat dan combineren met kinderlunchoppas of rolschaatsmonteur. Alle hosselaars benadrukken dat werk vooral leuk moet zijn. Dus dat je niet op vakantie kunt of maar beter geen ernstige ziekte kunt oplopen, negeren we even. Dat de helft van je hosselklusjes vervelende stinkende arbeid is, slaan we over. Dat werkgevers dol zijn op hosselaars omdat ze daardoor de tarieven omlaag kunnen schroeven, zodat we Amerikaanse toestanden krijgen waarbij mensen drie banen tegelijk aanhouden: doet er niet toe.

Scheurs benadrukt de positieve kanten van het hosselbestaan, maar klinkt daardoor nogal eens als een predikant voor eigen parochie. Een heilig boontje, dat geen oog heeft voor de smerige kant van het straatleven.

Jeanine Schreurs: Ga hosselen – Geld verdienen door ondernemend te leven, uitgeverij Haystack.

Het schijnen de e-mails te zijn geweest die hem de das om deden. E-mails gestuurd in privétijd, waarin hij haarfijn uit de doeken deed wat er misging. Wat iemands verbeterpunten waren. Waar het grote falen aan lag. Een beetje werknemer zou misschien blij kunnen zijn met zo’n betrokken baas, maar de spelers van Manchester United waren helemaal klaar met trainer Louis van Gaal.

In de kleedkamer werd hij al een tijd keihard genegeerd, op het trainingsveld rolden de jongens met hun ogen zodra hij met zijn schoolmeestersgezicht het beste positiespel probeerde te doceren. In een ultieme poging zijn jongens bij de les te krijgen, kroop Van Gaal in de pen. ‘Maar veel van de spelers hadden het zo met hem gehad dat ze zijn mails direct naar de prullenbak stuurden’, stond in de Volkskrant daags na zijn ontslag te lezen. ‘Van Gaal installeerde vervolgens een tracker, zodat hij kon zien of zijn mails werden geopend en hoe lang ze werden gelezen. Het werd een kat-en-muisspel. Sommige spelers openden de mails op hun telefoon, legden die vervolgens neer om twintig minuten lang weg te lopen.’

Het is een vernederend verslag van een leidinggevende die langzaam zijn grip op zijn personeel verliest. In een poging die grip terug te krijgen, wordt hij steeds dwingender en controlerender, tot de situatie uiteindelijk onhoudbaar wordt en de leidinggevende het veld moet ruimen. De werknemers hebben gewonnen. Zij zijn de baas de baas.

Dit is vaker het tragische lot van de autoritaire autoriteit. De controlerende baas die probeert zijn roedel in bedwang te houden door mensen malle regels op te leggen, alles wat ze doen te willen monitoren en weinig tegenspraak te dulden. Dit kan misschien uitstekend werken, maar volgens mij vooral als je in Noord-Korea woont. In democratischere samenlevingen denken we al snel: ‘Bepaal jij dat?’ als een chefje ons komt zeggen hoe lang we mogen lunchen.

Het droevige is dat de autoritaire baas eigenlijk de hardste werker is, en toch helemaal niet efficiënt. De nalatige baas heeft het vaak veel beter geregeld. Dat heb ik gezien aan mijn vader. Hij had vroeger een eigen bedrijf met enkele werknemers. Nu is mijn vader slim, joviaal, handig, streetwise en goed onderlegd, maar hij is ook nog iets anders: extreem lui. Veel te lui om zijn personeel te managen bijvoorbeeld. Hij legde ze geen duidelijke werktijden op, deed niet aan vakantiedagen, was slordig met declaraties en vond functioneringsgesprekken een buitengewoon ongezellige bezigheid. Toch deden mijn vaders medewerkers alles voor hem. Juist omdat hij ze niet controleerde.

Nu kan hij geluk hebben gehad en enkele buitengewoon loyale, fijne mensen hebben aangesteld (wat ook zo is). Toch geloof ik ook dat de vrijheid die mijn vader bood eraan bijdroeg dat zijn personeel juist extra hard voor hem wilde werken. Met mij ging het net zo. Mijn vader was veel te lui om mij op te voeden. Ik mocht als tiener zelf weten hoe laat ik thuis kwam als ik uitging bijvoorbeeld. Met het gevolg dat ik zelden na tweeën binnen was.

In boekjes over vrolijk ouderschap noemen ze dit gegeven ook wel de liefdevolle verwaarlozing. Relaxte ouders maken vaak oppassende, weldenkende kinderen. Kortom: een beetje luiheid loont. Misschien moet Van Gaal het bij zijn volgende club eens helemaal anders aanpakken en de ‘method of lofvoel neklekt’ introduceren. Ik zal hem eens een mailtje sturen.

Intermediair Magazine is een uitgave van de Persgroep Online Services in Amsterdam. Op de artikelen en beelden rust auteursrecht. Overname is alleen toegestaan met uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Aan dit nummer werkten mee: Michael van Dorp, Anton van Elburg, Frank Groeliken, Bas Hakker, Dirk Koppes, Irina Mak, Peter Olsthoorn, Maarten Pathuis, Jolein de Rooij, Roos Schlikker, Joris Spuesens, Hedwig Wiebes.

Art Direction: rdesign en Esther Velrath

Extra beeld: ANP, Getty Images, Hollandse Hoogte, Shutterstock

Techniek: Browser Magazine

Redactie: redactie@intermediair.nl

Adverteren in Intermediair Magazine:
020 204 2200
Charles Kalhorn

Vragen en opmerkingen:
020 204 2200
customerservice@persgroep.nl

Technische gegevens advertenties:
020 204 2727

Wil je Intermediair Magazine elke week ontvangen in je mailbox?