1. Niemand laat zijn kind alleen

Of de leraren staken alweer, of er golft een griepgolf over minderjarig Nederland en jij weet bij voorbaat welke collega jou smekend en schuldbewust aankijkt: kun jij een dienst van haar/hem overnemen, zodat zij/hij op de kleine kan passen thuis? Nou zou het nog niet zo erg zijn om straight acht uur uit te wisselen, maar je weet dat het daar nooit van komt. Collega thuis bij zijn/haar kroost op de bank, jij extra zweten. Stop! Laat de kerstgedachte over je neerdalen, denk aan Willy & Willeke Alberti’s Niemand laat zijn eigen kind alleen, strijk over je hart en help je werkbroeder/-zuster. Wie geeft, kan later nemen …

2. Kerstpakket

De tijd van ragoutschelpen en blikken ragoutsaus in het kerstpakket liggen gelukkig al lang achter ons. Tegenwoordig arriveren Schiphol-ganzen rillette, vergeten-groentensoep en genetisch zuivere chipotle gebroederlijk in een door vriendjes van Katja Schuurman gevlochten kerstmand. Fijn. Maar nog veel beter is het om collectief als bedrijf dat geld van al die culinaire prullaria te besteden aan een goed doel in de buurt. Zo’n kerstpakket is toch al sigaar uit eigen doos, doneer die aan verdwaalde dolfijnen of ander dierenleed.

3. Boze Nederlander

Iedereen heeft een eigen innerlijke Nederlander, de ene keer de SCP-Nederlander (sleutelwoord: happy) of op andere momenten de Thierry-Nederlander (boos of woedend). Veel lijkt er niet tussenin te zitten. Als goed voornemen zou je vanaf vandaag een maand lang je SCP-kant kunnen etaleren. Dus kappen met roddelen en achterklap. De meeste mensen hebben van zichzelf niet door hoeveel ze De Ander negatief neerzetten, van de luie conciërge tot de wereldvreemde hervormende chef en die onbetrouwbare collega. Een negatieve mening kan geen kwaad, maar houd die voor jezelf. Vergeet niet: vroeg of laat komt die roddelpraat met dubbele kracht terug en krijg je spijt.

4. Zitten is de nieuwe suiker

Zitten is de nieuwe suiker, suiker is de nieuwe nicotine, nicotine is de aloude alcohol. Gezond ouder worden met één borrel, één peuk en één gebakje per dag zit er niet meer in. Daar komt nu die gruwelijke kantoorfauteuil bij. Onderzoek wijst uit dat mensen die veertig uur per week achter een beeldscherm zitten, tien jaar sneller sterven. Dus doe iedereen op je werk een plezier: regel dat iedereen staand achter zijn bureau moet werken. De skippybal (zo goed voor de rug) slaan we over: iedereen kan heupwiegend zijn flexplek bezetten. Ze zullen je haten, maar jij weet dat de enige oplossing voor de moderne mens is: let’s get physical.

5. #MeToo

Waar Donald Trump faalde, slaagde Harvey Weinstein erin de discussie over geweld tegen vrouwen bovenaan de agenda te zetten. Of het nu om rechter Roy Moore of Louis C.K. gaat, ze hebben de gevolgen van hun daden moeten incasseren. Maar het is te makkelijk om naar de splinter in andermans oog te wijzen; analyseer ook de balk in eigen oog. Wie heeft er nooit een medeweggebruiker vrouw- of manonvriendelijk uitgekafferd? Wie maakt er nooit suggestieve opmerkingen over een collega? Probeer je eigen gedrag genderneutraal te maken en laat je collega in zijn/haar waarde.

6. Sportclubzweet

Olifanten wassen in Thailand, muurtjes metselen van een weeshuis in Oeganda: goed doen kan niet exotisch genoeg zijn tegenwoordig. Maar in eigen land vind je genoeg ellende om ook je energie in te steken. Denk aan al die sportclubjes waar rondhangjongeren zweet en frustraties van zich af kunnen slaan of schoppen. Vaak clubs zonder budget die honderd procent van vrijwilligers afhankelijk zijn. Organiseer activiteiten om geld in te zamelen voor die vereniging. Of ga met je collega’s kleedkamers opknappen. Goede doelen zijn dichterbij dan je denkt, twaalf maanden per jaar.

7. Nieuwjaarsborrel

Kerstmatinee, schoonouders bezoeken, de nieuwjaarstoespraak van de CEO: de donkere midwinterdagen lijken soms een aaneenschakeling van groundhog-dagen. Telkens weer hetzelfde liedje: gekmakend. Nou kun je huiliehuilie doen, maar denk liever terug aan je kleuterdagen, toen elke herhaling een feestje der herkenning was. Dus geniet van de flauwe grapjes van de CEO en laat je schaterlach schallen over de nieuwjaarsborrel. Neurie mee met Maria Careys afgekloven kerstsong en dans die tien jaar jongere collega van de dansvloer. Herhaling is fijn!

8. Ouders voor ouders

Het Rode Kruis herenigt families die door oorlogsgeweld van elkaar gescheiden zijn. Laat dat een inspiratiebron zijn om in je eigen familie het contact tussen de generaties niet verloren te laten gaan. Hoe vaak zijn niet kleine conflicten op Burenruzie-niveau er de oorzaak van dat we familieleden jarenlang niet zien? Organiseer op je werk een ouders-voor-oudersdag, waarop je nou eens niet de kinderen, maar de papa’s en mama’s van je collega’s uitnodigt voor een seniorendag. Zien die ook eens waar hun volwassen kroost zestig uur per week stukslaat (waardoor zij een dag per week op de kleinkinderen moeten passen).

9. Glazen huis

De drie dj’s gaan voor Serious Request een week in een Apeldoorns glazen huis wonen. Zelfs in de slaapkamer moeten ze met de onderbroek bloot. Niet dat er ook maar iemand op het lingeriesetje van Domien Verschuuren, Angelique Houtveen of Sander Hoogendoorn zit te wachten, maar ze geven wel het goede voorbeeld in totale openheid naar de medemens toe. Probeer ook jouw zwakke kanten op kantoor te laten zien. Bouw geen bunker om je heen, maar erken dat je geen perfect leven, volmaakt lichaam noch een geniaal brein hebt. We worstelen allemaal naar de eindstreep, en juist die zwakte zal je veel sympathie van je collega’s opleveren. De schaamte voorbij, dat zouden meer mensen moeten doen.

10. Make love, not war

De tijd dat rechters bij elke scheiding of zakelijke ruzie een salomonsoordeel moesten vellen, ligt al jaren achter ons. Mediation is het toverwoord. Scheelt een hoop tijd en advocatenkosten. Sluit je aan bij deze trend, zowel op werk als privé. Thuis: rond de kerstdagen kunnen lang weggestopte familiegevoelens hoog oplaaien. Snelle bemiddeling is dan essentieel. Werp jezelf op in de rol van bemiddelaar: make love, not war. Doe hetzelfde op kantoor. Stel een informeel spreekuur in voor je collega’s en probeer ruzies (maar ook zakelijke conflicten) tegen te gaan. Als vredesstichter werk je aan je karma en populariteit.

Met natte haren verschijnt Heleen Mees fris en bovenal blij en welbespraakt aan tafel van haar schitterende appartement in Brooklyn, met uitzicht op de Brooklyn Bridge en Manhattan Bridge. Ze neemt de tijd voor een fraaie beschouwing, van bewondering voor China tot afkeer voor Asscher.

U schrijft een boek over de betekenis van revolutionaire Chinese groei voor de wereldverhoudingen. Europeanen zijn verslaafd aan Trump-nieuws, maar negeren het Chinese Partijcongres. Kwalijk?

‘Ja, we hebben geen oog voor de aardverschuiving van welvaart die plaats heeft gehad onder invloed van 1,3 miljard Chinezen en hun toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie. Dat heeft een enorme invloed op onze inkomensverschuiving van lonen naar winsten. De kapitalisten in Oost en West profiteerden, de arbeiders in China ook, maar de arbeiders in het Westen, blauwe én witte boorden, betalen de prijs.’

U beschreef hoe Westerse loonquotes door Aziatische druk van 70 naar 60 procent daalden. Nog steeds geen hoop op verbetering?

‘Er blijft wereldwijd een surplus aan arbeid, dus bij de geringste stijging van lonen in het Westen, zoals nu met hoogconjunctuur, verdwijnen weer banen over de grenzen. Dat zet de lonen weer onder druk, wat ontevredenheid voedt en maatschappelijke polarisatie in de hand werkt.’

Wat kunnen we nog verwachten?

‘De rol van China wordt exponentieel belangrijker door de technologische revolutie en China’s dominantie. Eenderde van alle productierobots gaat naar de Chinese industrie. Lange tijd dachten we: China kopieert alleen en iedereen werkt er in sweatshops. Chinese studenten volgen buitenlandse topopleidingen en worden terug gelokt.’

Neemt China ook de Silicon Valley-hegemonie over?

‘Technologisch gebeurt dat al, WhatsApp is hopeloos verouderd in vergelijking met WeChat. Op alle gebieden halen ze het Westen in, dat is evident. Dat doen ze op een slimme manier.’

In Nederland studeren zo’n 4.400 Chinezen, voornamelijk aan een TU, dus we betalen mee aan Chinese dominantie. Niet zo slim?

‘Per saldo niet zo slim, maar moeilijk te stoppen. Uit oogpunt van humaniteit moet je het toejuichen. In 1993 leefde tweederde van de Chinezen onder de absolute armoedegrens van 1,75 dollar per dag, en in 2013 nog slechts 3 procent. Een ongelooflijke prestatie.’

Waar gaan we heen?

‘De recessie duurde ongekend lang, van 2008 tot 2016. Eind 2018 verwacht ik een ommekeer als de centrale banken op de rem gaan staan, dus nog één vet jaar te gaan. De groei zal afvlakken, maar de neergang zal niet zo intens zijn. Het Chinese schokeffect ligt achter de rug, maar de druk blijft groot.’

Wat te doen als Europa?

‘Optreden tegen belastingconcurrentie, maar daar is internationaal weinig zicht op. We gaan maar mee in die race, zie de afschaffing van de Nederlandse dividendbelasting: winstbelasting verlagen in de hoop meer bedrijvigheid te lokken. Zo komt er nog meer druk op de lonen. Ik zie geen oplossing.’

Met nieuwe kansen voor populisme?

‘Dat kan ook gedijen bij economische voorwind, als de arbeidersklasse onder druk blijft staan. Om het enorme leger aan zzp’ers in goede banen te leiden, geen Dokkumer oorlogen te ontketenen, is veel wijsheid nodig. Herverdeling is het antwoord, maar mondiaal draagvlak ontbreekt. Europa doet zijn best, maar de krachten zijn zo groot. Europa moet de juiste technologische nichemarkten vinden.’

In Duitsland heeft ’s werelds belangrijkste topvrouw het zwaar.

‘Ja, ik ben trots op Angela Merkel, maar besef dat haar tijdperk zomaar ten einde kan lopen. Dan zouden we behalve Theresa May geen belangrijke vrouwelijke regeringsleider meer hebben. Vorig jaar hadden we de kansen voor Clinton en Le Pen. Dat is zo weer voorbij. Dus we moeten constant aandacht schenken aan posities van vrouwen.’

Aandacht door #MeToo noemt u ‘vervreemdend’. U schreef dat The New York Times is verworden tot hulplijn voor vrouwen en er koppen rollen als met de guillotine onder Robespierre.

‘Ja, er zijn elke dag krantenkoppen die gelijkstaan aan definitieve veroordelingen en ook onterechte eindes van carrières en hele levens. Ik vind het een belangrijke discussie en een reëel probleem. Mannen houden zich een tijdje in, maar misbruiken daarna weer even eenvoudig hun macht. Het enige wat echt helpt is meer macht voor vrouwen op de arbeidsmarkt.’

Terug naar Clinton en Merkel. Doet het geslacht ertoe voor beleid? Liever Le Pen dan Macron?

‘Ik vind het heel belangrijk voor jongens en meisjes die opgroeien te zien dat vrouwen gelijke machtsposities innemen, dat ze gelijkwaardig zijn in verantwoordelijkheden, in kansen, benadering en behandeling.

Wat invulling betreft is het ook belangrijk dat vrouwen gelijkwaardige invloed hebben op alle sleutelposities, van rechtspraak tot politiek.’

Uw kritiek is toch juist dat vrouwen te veel worden gepamperd en te weinig buitenshuis werken?

‘Dat kan toch beide waar zijn? De verzorgingsstaat heeft veel goede kanten, maar niet voor het ambitieniveau van vrouwen en ook niet voor nieuwkomers. De verzorgingsstaat ontneemt prikkels en per saldo zijn vrouwen daardoor wellicht slechter af als groep.’

Jonge vrouwen verdienen gemiddeld meer dan mannen van hun leeftijd. Goede ontwikkeling?

‘Vrouwen studeren eerder af dan mannen met vaak betere resultaten. Ze hebben dus meer werkervaring.’

Bankbestuurder Annemiek van Melick zei dat verschil optreedt omdat vrouwen minder dan mannen staan te dringen om promotie te maken.

‘Dat was ook mijn ervaring toen ik bij Ernst & Young ging werken. Mannen wisten zeker dat ze partner zouden worden en vrouwen niet. Dat is niet aangeboren zoals ooit The Economist onterecht oordeelde over Angela Merkel, verschrikkelijk. Dat is cultureel bepaald, niet aangeboren.’

Maar bescheidenheid is toch een mooie eigenschap?

‘Niet als het leidt tot een ondervertegenwoordiging van vrouwen in hogere functies en tot minder rechtvaardige beloning. Ik ben, zeker hier in Amerika, niet van de valse bescheidenheid. Vrouwen sorteren al heel jong voor om geen carrière te maken.’

Rutte III telt tien mannelijke ministers tegenover zes vrouwelijke, geen enkele kleurling. Gemiste kans?

‘Pure onwil. Mark Rutte kiest voor de “gewone Nederlander” die niet houdt van diversiteitspolitiek. Dit past in de culturele oorlog die Mark Rutte van harte voert. Al zouden zich meer geschikte vrouwen hebben aangediend, dan zou hij ze nog niet gekozen hebben.’

Maar hij bracht wel Schippers en Schultz.

‘Toen had Rutte de gewone Nederlander nog niet ontdekt. De vrouwelijke VVD-ministers presteerden goed, de mannen maakten er een potje van en zijn weggestuurd. De gewone Nederlander voert nu de boventoon in alle keuzes.’

En dat is de gewone man en niet de gewone vrouw?

‘Dat zijn Henk en Ingrid, de provinciale Nederlanders die een traditionele rolverdeling wensen, met vrouwen en nieuwe Nederlanders op het tweede plan. De tegenstelling tussen Dokkum en Amsterdam. Rutte staat aan de kant van de Dokkumers.’

U kreeg weerwoord in de Volkskrant dat Nederlanders heel veel overuren maken, veelal onbetaald en heel veel vrijwilligerswerk doen. Agenda’s zitten barstensvol.

‘Dat is de dommigheid van het Nederlandse systeem, dat onbetaalde vele werk, vrijwillig of niet. Daardoor lijkt de arbeidsproductiviteit hoog, want al dat laagproductief werk komt niet in de statistiek. De hoogopgeleide chirurg die 20 uur werkt en veel thuis en op school actief is, lijkt statistisch heel productief, maar is dat per saldo niet.

Trots op thuis sloven duidt op inefficiëntie, met onwenselijke bijeffecten. We sluiten te veel mensen uit aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Ook nieuwkomers zijn vaker laagproductief, met nare gevolgen voor de integratie en het diversiteitsdebat.’

Uw integratiestandpunt krijgt van de betrokkenen geen handen op elkaar?

‘Het gaat in Nederland om ongeveer 10 tot 12 procent niet-Westerse immigranten. Logisch dat je jezelf niet altijd terugziet op tv of in je docent op school. Dat valt niet zomaar op te lossen. Wat wringt is dat Nederlanderschap gedefinieerd lijkt te worden via etnische lijnen, en niet op basis van staatsburgerschap. Dat zorgt voor gevoelens van uitsluiting. Doe daar wat aan! Voer het debat in termen van kansen.’

Inburgeringsexamens?

‘De inhoud is van de zotte, heel benepen. De beste manier van integreren is werk, ruimte bieden voor eigen initiatief en niet te veel beschermen met uitkeringen.’

U als minister van Economische Zaken?

‘Als macro-econoom liever op Financiën of Sociale Zaken. Met het juiste regeerakkoord. Ik ben een buitenbeentje in de PvdA, niet van de stroming-Asscher. Alles wat er misging met de PvdA is de schuld van Lodewijk Asscher.’

Hypocriet dat hij afstand nam van regeringsbeleid dat hij zelf voerde?

‘Ja, hypocriet en onverstandig. Hoewel ik niet alle keuzes deelde, denk ik dat het kabinet ontzettend goed werk deed met zichtbare resultaten nu. Bijvoorbeeld enorm bezuinigen zonder inkomensverschillen te vergroten. Dat is echt een verdienste. Lodewijk nam daar niet de credits voor.

Hij droeg ook nauwelijks bij met een onmogelijke zzp-wet en werkloosheidswet. Hij heeft de oprichting van Denk op zijn geweten. Zijn vreugdeloze en lusteloze presentatie, alles.’

Niet op hem gestemd?

‘Wel op de PvdA, maar op Amma Asante, dochter van een Ghanese gastarbeider. Ik ben al 25 jaar lid en heel loyaal, maar meer een Samsom-adept.’

Asscher wil wellicht burgemeester van Amsterdam worden.

‘Daar zie ik hem wel voor aan, dat hij dat wil, maar het kabinet zal dat niet doen. Ik hoorde Femke Halsema noemen. Als eerste vrouwelijke burgemeester van de hoofdstad zou dat een mooie keuze zijn.’

De elite die populistisch kiest voor Baudet, is dat ook gevaarlijk verzet tegen herverdeling?

‘Ja, een teken des tijds over behoudzucht en vooral zelfzucht. Ik kijk met onrust naar Baudet. [Lachend] Al moet ik zeggen dat hij ongelooflijk fotogeniek is, een hele verbetering ten opzichte van Geert Wilders.’

Is dat er geen onderdeel van, vallen voor een knappe kop en sterke fysieke uitstraling?

‘Ja. Het is meer intellectualisme bij Baudet, en daarmee trekt hij stemmers die Wilders niet allemaal aanspreekt, mocht Wilders afhaken na al die jaren.’

Beeld: Cynthia van Elk / De Beeldunie

Elektrisch rijden blijft een hot topic. Veel bedrijven zijn momenteel de opties aan het verkennen, maar werknemers staan nog niet op de banken om hun benzine- of dieselauto in te ruilen. Is elektrisch rijden daadwerkelijk goedkoper en schoner? De meningen hierover zijn verdeeld.

PwC streeft naar een CO2-neutraal wagenpark in 2025. Het wagenpark van het accounting- en belastingadviesbedrijf telt op dit moment circa drieduizend leaseauto’s. Ruim 13 procent daarvan is volledig of deels elektrisch. Drie jaar geleden was dat nauwelijks 1 procent. Jolanda Lamse, lid van de raad van bestuur van PwC, licht hun aanpak toe.

Ruud van Sloten, senior consultant bij EVConcult, snapt dat bepaalde gevestigde partijen nog afwijzend tegenover elektrisch rijden staan, maar verwacht dat tussen 2022 en 2028 het merendeel van de automobilisten elektrisch rijdt.

Hoeveel mensen zouden willen overstappen? En moeten werkgevers niet veel meer doen om elektrisch rijden te omarmen? In de nieuwe Werkvoer gaan we op zoek naar antwoorden op deze vragen.

Bekijk de video!

Video: Makers District

Presentatie: Jan Meijroos, Byline 

In 2009 ging Mundo Resink als ondernemer aan de slag bij een start-up. Samen met zijn partners werkte hij aan een nieuw sollicitatieplatform. ‘Het was mijn droom om te ondernemen, maar na zes weken zei ik tegen mijn partner: ik heb geen idee waarom ik dit allemaal doe. Dat was het startpunt van een zoektocht naar mezelf.’ Vanaf dat moment ging hij op zoek naar zijn echte drijfveren in het leven en de filterfunctie die geld hierin speelde. ‘Ik besefte na een tijdje dat ik mijn hart, mijn intuïtie moest volgen. Van de focus op geld verdienen voelde ik me alleen maar rot.’

Een aantal jaar later, in 2016, leefde hij tien maanden lang zonder geld. ‘We handelen slaafs naar iets wat ons en de wereld om ons heen niet dient en dat maakt dat wij keuzes maken die we niet willen maken. Wij doen dingen – zoals werken – zodat we geld verdienen om de rekening te betalen. Dus we houden iets in stand waardoor we het echte leven steeds weer uitstellen.’

Resink haalde vooral resultaat uit de moed om eerlijk te zijn met zichzelf. ‘Ik was tien jaar geleden heel erg gedreven om het te maken als ondernemer en om veel te verdienen, maar ik voelde dat het ergens niet klopte. Ik zou de vraag aan jongeren willen stellen: wat klopt er niet in je leven? Dan komen de antwoorden vanzelf voorbij.’

Niet vluchten voor geld

Bijzonder was de manier waarop Resinks experiment eindigde. Hij leefde in Portugal toen zijn vader plotseling snel achteruitging. Hij had Alzheimer, de ziekte waaraan hij ook is overleden. ‘Toen woonde ik een tijdje bij hem en voelde dat het experiment klaar was. Ik kon er wel mee doorgaan, maar dan zou ik aan het vluchten zijn voor geld. Ik kan ervan wegblijven en in de rimboe gaan wonen, maar ik kies ervoor om te zijn waar ik ben. “Zonder geld” begon te voelen als een vlucht. En als ik ga vluchten, laat ik mezelf opnieuw inpakken door geld. Dan ben ik niet voor en wel tegen. En net zo gestoord.’ Op dit moment focust hij op de publicatie van zijn boek over zijn periode zonder geld.

De kern van Resinks verhaal is dat geld ons in de weg kan staan bij ons dagelijks leven. ‘Dat heeft er heel erg mee te maken hoe je daar persoonlijk in staat’, zegt Anna Dijkman, hoofdredacteur van het economisch bureau van ING en medeauteur van het boek Psychologeld. ‘Daar is wel onderzoek naar gedaan. Er bestaan vier zogenoemde money scripts (zie kader, red.) waarin onderzoekers onze basishouding ten opzichte van geld hebben vastgelegd.’

De kenner op het gebied van de psychologie áchter geld vertelt dat geld meerdere functies heeft; als ruilmiddel, maar ook als middel voor waardering, bijvoorbeeld in de vorm van salaris. ‘Maar dat is natuurlijk niet de enige vorm. Iedereen maakt daarin zijn eigen keuzes. De meeste mensen willen ook een beetje leuk werk hebben en daarnaast nog tijd voor een leuk leven. Ik heb wel gelezen dat Resink in de fase van zijn start-up heel hard werkte, maar voor zijn gevoel weinig verdiende. Dat voelde misschien alsof hij weinig waardering kreeg.’

Het lijkt erop dat Resink in het money script van de Geldvermijder zat, om daarna tot de conclusie te komen dat de volledige focus op geld niet gezond is, maar dat het afzweren ervan ook geen oplossing is. In zijn woorden: ‘Geld is voor mij geen ruilmiddel, maar een ontdekkingsmiddel en een uiting van waaruit wij handelen: uit liefde of uit angst en verkramping. Die vraag stellen geeft een prachtige spiegel in het leven.’

Karin Bosman werd twee jaar lang seksueel geïntimideerd door haar baas. Een aantal maanden nadat ze ziek thuis was komen te zitten, gaf ze haar eerste lezing over seksuele intimidatie op het werk. Inmiddels heeft ze haar bedrijf About Workplace Harassment opgericht en geeft ze workshops, trainingen en lezingen over het probleem. ‘Of het een goed idee is om je werk te maken van je negatieve ervaring, hangt echt van de persoon af’, zegt zij.

‘Je moet professionele afstand kunnen nemen, niet alleen voor jezelf, maar ook voor de mensen met wie je praat. Als je steeds herbelevingen krijgt wanneer je je eigen verhaal vertelt, dan helpt dat niemand.’

Ook psycholoog Derksen vindt dat iemand zijn eigen trauma eerst goed moet verwerken voordat hij of zij kan overwegen om ervaringsdeskundige te worden. ‘Het moet een vrijwillige keuze zijn, geen keuze die je maakt omdat je een onverwerkt trauma hebt dat jouw leven bepaalt. Dat laatste zien we bijvoorbeeld bij mensen die als kind verwaarloosd zijn en later in de zorg gaan werken. Die willen anderen geven wat ze zelf hebben gemist.’

Terugval

Bij Bosman begon het als verwerking. ‘Mijn psycholoog adviseerde me te schrijven over wat me was overkomen. Met mijn blog kon ik familie en vrienden uitleggen hoe dit mij had kunnen overkomen. Dat blog werd een boek. En zo rolde ik er geleidelijk in.’ Het doet haar goed, haar negatieve ervaring wordt op deze manier iets positiefs, zo ervaart ze. ‘Maar ik heb ook weleens getwijfeld of dit slim was. Ik kreeg bijvoorbeeld een keer een terugval, ging dromen over wat me was overkomen. Toen heb ik me wel afgevraagd of dit kwam door het werk, maar ik zal nooit weten of me dat ook was overkomen als ik ander werk had gehad.’

‘Je moet jezelf de vraag stellen: wil en kun je hier dagelijks mee bezig zijn?’, adviseert Derksen iedereen die overweegt ervaringsdeskundige te worden. ‘Het kan zijn dat je er daardoor niet meer van loskomt, dat die negatieve ervaring een nog dieper spoor trekt in je leven. Dat lijkt me niet wenselijk. Als je bezig blijft met iets waar je zo veel last van hebt gehad, dan wordt je leven niet leuker en loop je het risico op een depressie of erger.’

Psychologie studeren

Het komt vaak voor dat mensen een periode hebben waarin ze iets positiefs willen doen met hun trauma, zegt Derksen. ‘Net als dat veel patiënten bij mij na ongeveer een half jaar interesse krijgen om psychologie te gaan studeren. Ik zeg dan: wacht maar een half jaar en kijk dan of je er nog hetzelfde in staat. Dat is bijna nooit zo. Als iemand na die tijd nog steeds aan de slag wil als ervaringsdeskundige, dan zou ik adviseren om het bijvoorbeeld voor een paar jaar te doen. Niet voor de rest van zijn of haar leven. Uiteindelijk wil je dat het een plek krijgt en je het achter je kan laten. Dat lijkt me gezonder.’

Bosman houdt zich niet meer alleen bezig met het bestrijden van seksuele intimidatie op het werk, hoewel dat nog wel de hoofdmoot is van haar werk. ‘Ik heb trainingen gevolgd over hoe ik andere mensen het best kan helpen en ben begonnen met een studie arbeidsrecht. Daarmee help ik niet meer alleen slachtoffers van seksuele intimidatie op het werk, maar ook mensen die tegen andere problemen met hun leidinggevenden aanlopen, zoals een zwangere vrouw die gediscrimineerd wordt. Ik haal daar voldoening uit. Het voelt niet alsof ik elke dag bezig ben met wat ik zelf heb meegemaakt.’

Margreet van Litsenburg (35) deed het. Ze vond de straten rondom haar huis in het Amsterdamse centrum simpelweg te druk. Sinds 2015 werkte ze al als freelancer in de cultuursector, omdat ze had ontdekt dat ze geen ‘kantoortuintype’ was. ‘Al dat lawaai, gebel en collega’s die continu vragen aan je stellen.’ Veel van haar opdrachtgevers kwamen niet uit Amsterdam, dus vroeg ze zich af: waarom zou ik eigenlijk blijven?

Per toeval kwam Van Litsenburg terecht in het Drentse Beilen, waar haar vriend als boomverzorger een baan vond bij een hoveniersbedrijf. ‘We wonen zelfs buiten het dorp’, zegt Van Litsenburg nog steeds een beetje verbaasd. ‘Op een oude boerderij tussen de weilanden.’ Maar ze vindt het er heerlijk. Ook werken is fijner geworden. ‘Ik ben veel rustiger en kan me beter concentreren. Dat hijgerige van de stad had effect op me, ik was snel geïrriteerd.’

Kwart van de woonlasten

Het was wel even spannend of Van Litsenburg in de provincie genoeg werk zou vinden. Maar ze nam er de tijd voor. In Amsterdam greep ze nog alles aan wat op haar pad kwam. ‘Nu ben ik actiever bezig met hoe ik mezelf kan profileren. Wat wil ik bereiken zonder dat ik voorbij ga aan mijn eigen waarden?’ Qua werk gaat het verrassend goed, vindt ze, met net een nieuwe klus voor een festival in Heerenveen. Ze neemt wel meer vrije tijd en verdient minder, maar dat is geen probleem. Haar woonlasten zijn gedaald tot minder dan een kwart van wat ze kwijt was in de hoofdstad.

Van Litsenburg en haar vriend willen in Drenthe blijven wonen, in twee tiny houses die ze nu laten bouwen. Over afgelegenheid maakt Van Litsenburg zich geen zorgen. Afspraken voor haar twee opdrachtgevers in Den Haag – drie uur reizen – probeert ze vaak te combineren. En in de trein zitten vindt ze ook niet erg. ‘Dan werk ik gewoon.’

De afstanden zijn alleen ver voor Nederlandse begrippen, zegt Sven Heinen, voorzitter van Makelaarsvereniging Amsterdam. ‘De CEO van een nieuw datacenter in Alkmaar zegt gewoon dat hij in Amsterdam woont, want het is maar twintig minuten rijden.’ Vooral jonge gezinnen trekken weg uit de hoofdstad, vertelt Heinen. ‘Door de crisis kon en wilde men niet, maar nu zien we een inhaalslag. In Amsterdam-Zuid, waar mensen zich dat als eerste kunnen veroorloven, vertrekt 40 procent van de jonge gezinnen.’ Ze blijven dan wel vaak binnen de Randstad, bijvoorbeeld in Badhoevedorp of Amstelveen.

Terug naar de reuring

Heidi Kruize (39) probeerde het een paar jaar geleden nog wat verder weg. Ze woonde al zes jaar met haar vriend in Amsterdam, maar dat werd onbetaalbaar toen ze eenmaal twee kinderen hadden en een huis wilden met een tuin op het zuiden. Ze weken nog even uit naar IJburg, maar trokken daarna snel terug naar de stad Groningen, waar ze allebei hadden gestudeerd. In die stad woonden vrienden in prachtige huizen, kon Kruize als freelancejournalist prima werken en vond haar vriend een baan bij een internetbureau.

Maar na vijf jaar begon het te kriebelen. ‘We waren gelukkiger in de Randstad, met een andere mentaliteit, meer mogelijkheden en meer reuring’, zegt Kruize. ‘Groningen is een heerlijke stad en de omgeving is prachtig, maar het is toch een beetje saai.’ Ze liepen vooral aan tegen de snelle tevredenheid van Groningers. ‘Een sfeertje van: het is goed zoals het is.’

Inmiddels wonen Kruize en haar vriend in Haarlem. Hij werkt bij een Amsterdamse start-up, zij werkt als zelfstandig coach. Ze gaan vaak naar het strand en de duinen en genieten tegelijkertijd van de ondernemendheid en het avontuur in de stad. ‘Veel mensen wonen hier minder lang op één plek, wisselen sneller van baan en kiezen minder voor zekerheid’, zegt Kruize. ‘Je kunt het onrust noemen, maar wij houden wel van die prikkeling.’

Intermediair Magazine is een uitgave van de Persgroep Online Services in Amsterdam. Op de artikelen en beelden rust auteursrecht. Overname is alleen toegestaan met uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Aan dit nummer werkten mee: Joost Bijlsma, Michael van Dorp, Anton van Elburg, Rob Hartgers,Katja Keuchenius, Marianne Lucieer, Dirk Koppes, Jan Meijroos, Maarten Pathuis, Siebe Schootstra, Hedwig Wiebes

Art Direction: rdesign en Esther Velrath

Extra beeld: ANP, Getty Images, Hollandse Hoogte, Shutterstock, De Beeldunie 

Techniek: Browser Magazine

Redactie: redactie@intermediair.nl

Adverteren in Intermediair Magazine:
020 204 2200
customerservice@persgroep.nl

Vragen en opmerkingen:
020 204 2200
helpdesk@intermediair.nl

Technische gegevens advertenties:
020 204 2727